Εξορμήσεις σε κοντινά μέρη

Εκτός από τις διαδρομές που μπορείτε να χαρείτε γύρω από το Μικρό Χωριό, υπάρχουν και άλλες πιο μακρινές που είναι εξίσου απολαυστικές και ενδιαφέρουσες, αρκεί να υπάρχει η κατάλληλη προετοιμασία. Όταν δηλαδή πρόκειται να περπατήσετε να έχετε τα κατάλληλα ρούχα και παπούτσια, ενώ όταν πρόκειται για διαδρομές με αυτοκίνητο να έχετε μελετήσει τις δυσκολίες ώστε να μην βρεθείτε προ εκπλήξεων, διότι η ευρυτανική φύση είναι μεν πανέμορφη αλλά έχει και αρκετό βαθμό δυσκολίας όταν διασχίζει κανείς δασικούς δρόμους ή βρίσκεται σε διαδρομές που πολλές φορές προκαλούν τον ίλιγγο λόγω του μεγάλου υψόμετρου και των φαραγγιών που κόβουν την ανάσα. Ιδιαίτερη προσοχή θέλουν οι δρόμοι όταν βρέχει, πολύ συχνά κατρακυλούν πέτρες και χώματα. Οι αρμόδιες υπηρεσίες στο Καρπενήσι είναι πολύ αποτελεσματικές και γρήγορα καθαρίζουν τους δρόμους, αλλά πάντα χρειάζεται προσοχή.

Αν θέλετε οργανωμένες δραστηριότητες, ιππασία, rafting, ποδήλατο βουνού, σκι, ορειβασία, rappel, canyoning, στην Ευρυτανία μπορείτε να βρείτε αυτό που σας συγκινεί. Θα απευθυνθείτε στα γραφεία που οργανώνουν τέτοιες δραστηριότητες και έχουν έδρα τους στο Καρπενήσι.

• Πανταβρέχει

Φαράγγι που δημιουργεί ο Κρικελοπόταμος στους πρόποδες της Καλιακούδας πίσω από το Μεγάλο Χωριό. Οδηγεί εκεί δασικός δρόμος που διασχίζει την Καλιακούδα και ξεκινάει λίγο πριν φτάσουμε στο Μεγάλο Χωριό. Είναι αρκετά δύσβατος και δύσκολος για χαμηλά αυτοκίνητα. Η διαδρομή διαρκεί περίπου μία ώρα. Εναλλακτικά μπορεί κανείς να περπατήσει! Για πολύ περισσότερη ώρα βέβαια. Για το Πανταβρέχει χρειάζονται δυο αλλαξιές ρούχα και παπούτσια για περπάτημα μέσα στο ποτάμι. Σε ορισμένα σημεία οι όχθες εξαφανίζονται και η πορεία μέσα στο νερό είναι αναγκαστική. Συνήθως το νερό φτάνει έως το στέρνο ενός ενήλικα, αλλά ορισμένες φορές όταν έχουν προηγηθεί βροχές το ποτάμι φουσκώνει και τα νερά είναι πιο ψηλά και ορμητικά. Στις περιπτώσεις αυτές χρειάζεται μεγάλη προσοχή και ίσως θα πρέπει να ακυρώσετε την πορεία σας στο ποτάμι. Στο τέλος της διαδρομής τα νερά τρέχουν από τα βράχια που βρίσκονται πάνω από το ποτάμι, γι αυτό λέγεται Πανταβρέχει, ενώ μπορείτε να κολυμπήσετε στους «πούντους» που έχουν αρκετό νερό. Η διάρκεια της πορείας μέσα στο ποτάμι είναι κάτι λιγότερο από μια ώρα. Πρέπει επίσης να γνωρίζετε ότι τα νερά είναι αρκετά παγωμένα!

• Μικρό Πανταβρέχει

Βρίσκεται κοντά στο χωριό Τόρνος, λίγο μετά τον Προυσό. Η διαδρομή ξεκινάει από την πλατεία του χωριού και περιλαμβάνει περπάτημα σε μονοπάτι με σήμανση και πολύ καλοδιατηρημένο το οποίο μπορείτε να ακολουθήσετε για να φθάσετε στο ποτάμι. Πρέπει να έχετε προετοιμαστεί για περπάτημα μέσα στο νερό και τις πέτρες. Η διαδρομή μέσα στο ποτάμι διαρκεί περίπου είκοσι λεπτά και οδηγεί κάτω από βράχια απ΄ όπου το νερό πέφτει από ψηλά. Για το περπάτημα χρειάζεται να είστε κατάλληλα προετοιμασμένοι και να γνωρίζετε ότι το μονοπάτι είναι αρκετά κουραστικό και στο κατέβασμα και στο ανέβασμα για μη εξασκημένους στο περπάτημα ανθρώπους της πόλης. 

• Μαύρη Σπηλιά

Βρίσκεται λίγο μετά το χωριό του Προυσού. Υπάρχει μονοπάτι που ξεκινάει από το μοναστήρι του Προυσού και φτάνει εως τη Μαύρη Σπηλιά, το περπάτημα διαρκεί περίπου μιάμιση ώρα και είναι ευχάριστο καθώς το μονοπάτι περνάει μέσα από πλατάνια και έλατα, διασχίζει γεφυράκια και συναντάτε μικρές λιμνούλες και καταρράκτες. Στο τέλος βρίσκεστε στη Μαύρη Σπηλιά που αποτελούσε καταφύγιο στους κατοίκους της περιοχής την περίοδο της τουρκοκρατίας αλλά και στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Αν δεν θέλετε να περπατήσετε πολύ, υπάρχει και η εναλλακτική λύση να φτάσετε εως ένα σημείο του μονοπατιού με το αυτοκίνητο. Θα συναντήσετε το μονοπάτι στο δρόμο Προυσός – Τόρνος, λίγο μετά το χωριό του Προυσού όπου θα δείτε σήμανση που σας πληροφορεί για την Μαύρη Σπηλιά. Στο σημείο αυτό υπάρχει βρύση, ενώ εναλλακτικά για όσους αγαπούν το τσίπουρο και τους μεζέδες, ακριβώς από την αντίθετη πλευρά του δρόμου υπάρχει το αλλαντοποιείο Στρεμμένου, όπου μπορείτε να δοκιμάσετε αλλαντικά με συνοδεία τσίπουρου.

Τα άλλα χωριά της Ποταμιάς

• Καρπενήσι

Πρωτεύουσα του νομού. Σε υψόμετρο 960 μέτρων στους πρόποδες του Τυμφρηστού (ή αλλιώς Βελούχι). Η πόλη δεν έχει ιδιαίτερο τοπικό χρώμα, οι επισκέπτες αποζημιώνονται καθώς απολαμβάνουν το δροσερό αεράκι  που έρχεται από τις πλαγιές του Τυμφρηστού. Το χειμώνα απολαμβάνουν τα χιονισμένα βουνά στο χιονοδρομικό κέντρο. Τα τελευταία χρόνια στην πόλη έχουν γίνει έργα (μονοδρομήσεις, πεζοδρομήσεις, χώροι στάθμευσης στις άκρες της πόλης) που βοηθούν αρκετά την κυκλοφορία. Επειδή συνήθως υπάρχει κίνηση στο κέντρο είναι προτιμότερη η περιήγηση της πόλης με τα πόδια. Στους δυο κεντρικούς δρόμους της πόλης (Ζηνοπούλου και Καρπενησιώτη) βρίσκονται τα περισσότερα μαγαζιά. Στα αξιοθέατα της πόλης περιλαμβάνονται δύο ναοί. Ο μητροπολιτικός ναός της Αγίας Τριάδας που βρίσκεται πάνω από την κεντρική πλατεία. Ο ναός χτίστηκε πάνω σε παλαιότερη εκκλησία από τον Ευγένιο Γιαννούλη τον Αιτωλό, ο οποίος το 1645 ίδρυσε στο Καρπενήσι  το σχολείο «Ανωτέρων και Κατωτέρων γραμμάτων». Από τότε ο καταστράφηκε πολλές φορές με τελευταία το 1821. Ανακαινίστηκε το 1961 και αγιογραφήθηκε είκοσι χρόνια αργότερα. Στην οδό Ζηνοπούλου βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας. Εως το 1842 ήταν ο μητροπολιτικός ναός της επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων. Ο ναός έχει καεί πολλές φορές. Τελευταία φορά αναστηλώθηκε το 1910.

Μια τοποθεσία από την οποία οι επισκέπτες απολαμβάνουν τη θέα των βουνών και της πόλης, είναι ο λόφος του Αγίου Δημητρίου. Βρίσκεται στην αρχή της κοιλάδας της ποταμιάς. Το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου χτίστηκε το  1886 από τον Δημήτριο Σαφρά ο τάφος του οποίου βρίσκεται στο σημείο αυτό. Ο λόφος έχει συνδεθεί  με την εύρεση του «θησαυρού του Καρπενησίου». Πρόκειται για 44 χρυσά αντικείμενα που  όπως λέγεται βρέθηκαν πριν από 100 χρόνια σε υπόγειο σπήλαιο που βρίσκεται στην περιοχή και η είσοδος του οποίου είναι  κλειστή   λόγω έργων οδοποιίας. Τα ευρήματα ανήκουν στη Συλλογή Ελένης και Αντωνίου Σταθάτου και εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

• Μεγάλο Χωριό

Βρίσκεται κοντά στο Μικρό Χωριό και είναι ένα από τα ωραιότερα χωριά της ποταμιάς. Καθώς η διαδρομή από το Νέο Μικρό Χωριό είναι σύντομη μπορείτε να την κάνετε με τα πόδια αν δεν σας πτοεί λίγη ανηφόρα. Το Μεγάλο Χωριό διαθέτει πολλά μαγαζιά στην πλατεία όπου μπορείτε να απολαύσετε φαγητό, γλυκό και ποτό. Μπορείτε επίσης να αγοράστε ντόπια προϊόντα και προϊόντα λαϊκής τέχνης. Διαθέτει και περίπτερο (σημαντικό σημείο για την περιοχή καθώς όσοι χρειάζονται τσιγάρα πχ δεν πρέπει να τρέχουν στο Καρπενήσι). Στο Μεγάλο Χωριό μπορείτε να φτάσετε και από το χωριό Γαύρος. Στην αρχή του χωριού υπάρχει γέφυρα την οποία αφού περάσετε ανηφορίζετε προς το Μεγάλο Χωριό, η διαδρομή με τα πόδια είναι πιο σύντομη και ευχάριστη καθώς ο δρόμος βρίσκεται στο πλάι του Καρπενησιώτη. Θα φτάσετε στο κάτω μέρος του Μεγάλου Χωριού και μόλις συναντήσετε το σχολείο, θα ανηφορίσετε προς την πλατεία. Στο Μεγάλο Χωριό αξίζει να επισκεφθείτε το λαογραφικό μουσείο και την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής που βρίσκεται σ’ ένα πανέμορφο τοπίο.

• Κορυσχάδες

Το χωριό βρίσκεται στο δρόμο που συνδέει το Μικρό Χωριό με το Καρπενήσι. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές το όνομά του προέρχεται από το «κόρυς» που σημαίνει περικεφαλαία. Έχει γίνει γνωστό ως σύμβολο της Ελεύθερης Ελλάδας και της αντίστασης στην περίοδο της κατοχής. Στο σχολείο των Κορυσχάδων συνεδρίασε το Μάιο του 1944 το Εθνικό Συμβούλιο το οποίο προέκυψε μετά από ελεύθερες εκλογές που έγιναν σε όλη την Ελλάδα  για την εκλογή των  Εθνοσυμβούλων. Σήμερα το σχολείο είναι μουσείο αφιερωμένο στην Εθνική Αντίσταση. Οι φωτογραφίες του Σπύρου Μελετζή που εκτίθενται στις αίθουσές του  μεταφέρουν το κλίμα που επικρατούσε στην Εθνοσυνέλευση και φανερώνουν την αποφασιστικότητα εκείνων των ανθρώπων να διεκδικήσουν το δικαίωμα στην ελευθερία. Στις αίθουσες υπάρχουν ακόμα και οι  παλιές τοιχογραφίες που φιλοτεχνήθηκαν κατά την  περίοδο της συνεδρίασης του Εθνικού Συμβουλίου. Κοντά στο σχολείο, στην πλατεία του χωριού, βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου που χρονολογείται από το 1865. Το χωριό έχει διατηρήσει την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του με καλοδιατηρημένα πέτρινα σπίτια ενώ πολλοί  καλαίσθητοι ξενώνες λειτουργούν για τη φιλοξενία των επισκεπτών.

• Κλαψί

Το χωριό βρίσκεται και αυτό στην κοιλάδα της Ποταμιάς που διασχίζει ο Καρπενησιώτης. Το Κλαψί το οποίο σύμφωνα με ορισμένους μελετητές βρίσκεται στη θέση που αρχαίου Κάλλιου,  λέγεται ότι πήρε το όνομα «Κλαυσείον» από τα κλάματα των κατοίκων που επέζησαν από την καταστροφική επιδρομή των Γαλατών που  επέδραμαν το 279 π.Χ στην Ελλάδα. Την επιδρομή των Γαλατών περιγράφει ο Παυσανίας στα «Φωκικά»

 (Οι Γαλάτες με αρχηγό τον Βρέννο, που είχαν σκοπό να  λεηλατήσουν τις πόλεις και τα ιερά, βρήκαν σθεναρή αντίσταση στις Θερμοπύλες από τις ενωμένες ελληνικές δυνάμεις (Βοιωτοί, Αθηναίοι, Μεγαρείς, Αιτωλείς, Φωκείς, Λοκροί και Μακεδόνες ). Ο Βρέννος για αντιπερισπασμό έστειλε στην Αιτωλία ένα στρατιωτικό σώμα από 40.000 πεζούς και 800 ιππείς, υπό τους Ορεστόριο και Κόμβουτι, ώστε να αναγκάσει Αιτωλούς στρατιώτες να φύγουν από τις Θερμοπύλες για να υπερασπιστούν τις οικογένειές τους. Η επίθεση  δεν έμεινε ατιμώρητη. Οι Αιτωλοί στρατιώτες που έφυγαν από τις Θερμοπύλες, οργάνωσαν όσους από τους κατοίκους μπορούσαν να πολεμήσουν, ακόμα και γυναίκες στρατεύθηκαν και επιτέθηκαν στους Γαλάτες. Από των στρατό των 40.800 Γαλατών, μόνο οι μισοί σώθηκαν. Η περιοχή γέμισε με τα σώματα των νεκρών Γαλατών. Σήμερα έχει την ονομασία «Κοκκάλια» καθώς οι αγρότες που έσκαβαν τα χωράφια τους, κοντά στο Κρίκελλο, έβρισκαν παντού ανθρώπινα οστά. ) 

Κοντά στο χωριό βρίσκεται ένα από  τα σημαντικότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία της Ευρυτανίας που ανακαλύφθηκε τυχαία μετά από μεγάλες βροχοπτώσεις. Πρόκειται για την παλαιοχριστιανική βασιλική του Αγίου Λεωνίδη που χρονολογείται από τον 5ο αιώνα. Κατά  τις ανασκαφές που  έγιναν το 1956 αποκαλύφθηκε το ψηφιδωτό δάπεδο του ναού με ενδιαφέροντα θεματικά και επιγραφικά στοιχεία. Σήμερα ο ναός έχει καλυφθεί με στέγαστρο για να προφυλάσσεται από τις καιρικές συνθήκες. Προς το παρόν ο χώρος είναι κλειστός για τους επισκέπτες προκειμένου να προστατευθούν τα ψηφιδωτά.

• Μουζίλο – Ανιάδα – Συγκρέλλο

Συνεχίζοντας την πορεία μετά το Κλαψί συναντάτε το Μουζίλο, η εκκλησία του χωριού (η Κοίμηση της Θεοτόκου) έχει κτιστεί το 1650. Ο δρόμος μετά το Μουζίλο συνεχίζεται προς την Καλιακούδα. Σε εννιά περίπου χιλιόμετρα συναντάτε την Ανιάδα μικρό γραφικό χωριό. Το επόμενο χωριό είναι το  Συγκρέλλο.  Από εκεί αν θέλετε να συνεχίσετε ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος θα σας οδηγήσει στο Κρίκελλο.

• Γαύρος

Είναι το χωριό που κλείνει την κοιλάδα του Καρπενησιώτη. Ο οικισμός που ανήκει  στο Μεγάλο Χωριό βρίσκεται πάνω στο δρόμο που οδηγεί στον Προυσό, έχει πολλές ταβέρνες και ένα πεστροφογεννητικό σταθμό. Μπορείτε να γευθείτε κρεατικά, κυρίως ψητά, πίττες καθώς και πέστροφες. Αν επισκεφθείτε τον πεστροφογεννητικό σταθμό μπορείτε να αγοράσετε πέστροφες σε κατάλληλη συσκευασία για να διατηρηθούν στο ταξίδι.  Περνώντας το Γαύρο βρίσκεστε ανάμεσα στους πρόποδες  της Καλιακούδας και της Χελιδόνας. Ο Καρπενησιώτης κυλά δίπλα στο δρόμο, ενώ δεξιά και αριστερά υψώνονται τα δυο βουνά. Στο στενότερο σημείο όπου τα δυο βουνά ενώνονται υπάρχει η τοποθεσία «Κλειδί», ο δρόμος περνά κάτω από το βράχο ενώ δίπλα κυλά ορμητικά το ποτάμι.

• Καρίτσα – Δερμάτι

Μετά το Κλειδί, ο δρόμος οδηγεί στον Προυσό. Απότομα βράχια υψώνονται και στις δυο πλευρές, ενώ ο Καρπενησιώτης κυλάει ανάμεσά τους.  Στο πρώτο μέρος της διαδρομής  συναντάτε στα αριστερά  τον δρόμο προς την Καρίτσα, ένα μικρό χωριό χωμένο στις πλαγιές της Καλιακούδας. Η Κάτω Καρίτσα  βρίσκεται στα δεξιά του δρόμου στις πλαγιές της Χελιδόνας.  Στην περιοχή (κοντά στο χωριό Καρίτσα) βρίσκεται το φαράγγι του Βόθωνα. Το φαράγγι περιλαμβάνεται στις προτάσεις για canyoning στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια αρκετά δύσκολη διαδρομή με καταρράκτες. Χρειάζεται κατάλληλη προετοιμασία και συνοδεία πεπειραμένου οδηγού. (Περιγραφή για την πορεία στο φαράγγι, από τον ιδρυτή της Trekking Hellas Μιχάλη Τσουκιά,  μπορείτε να βρείτε στον τόμο «Διαδρομές περιπέτειας στην Ελλάδα» υφ. αθλητισμού εκδ. ΕΞΠΡΕΣ Καλλοφωλιά).

Περνώντας τη διασταύρωση της Καρίτσας  συναντάτε στα δεξιά  τον δρόμο που οδηγεί στο Δερμάτι. Είναι χωματόδρομος, ανηφορικός με αρκετές στροφές. Το Δερμάτι βρίσκεται σε υψόμετρο 900μ στις πλαγιές της Χελιδόνας. Μετά το Δερμάτι ο δρόμος συνεχίζεται ανηφορικός για τα χωριά Χελιδόνα και Αγία Βλαχέρνα.

• Προυσός

Μετά την  Καρίτσα και το Δερμάτι, συναντάτε τη γέφυρα των Διπόταμων. Στο σημείο αυτό ενώνονται ο Καρπενησιώτης και  ο Κρικελλοπόταμος, σχηματίζουν τον  Τρικεριώτη  που συνεχίζει την πορεία του ανάμεσα στα βουνά μέχρι τη λίμνη των Κρεμαστών. Μισή περίπου ώρα μετά τα Διπόταμα και μετά από αρκετές στροφές  σε απότομες βραχοπλαγιές, βρίσκεται ο Προυσός. Πριν από το χωριό αντικρίζετε  το μοναστήρι  της Παναγίας Προυσιώτισας. Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας που φυλάσσεται εδώ είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Η μονή κτίστηκε τον 9ο αιώνα ή κατ’ άλλους τον 12ο αι. Οι παλαιότερες τοιχογραφίες στο καθολικό της μονής χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα, ενώ στην κρύπτη που βρίσκεται μέσα σε βράχο υπάρχουν τοιχογραφίες που χρονολογούνται από τον 13ο αι.

Την εποχή της ελληνικής επανάστασης, στη μονή φιλοξενήθηκε ο Καραϊσκάκης για να αναρρώσει από τις θέρμες που τον ταλαιπωρούσαν. Το ασημένιο κάλυμμα της εικόνας της Προυσιώτισσας είναι ευχαριστήρια προσφορά του αγωνιστή για τη θεραπεία του. Από την εποχή εκείνη χρονολογούνται και οι δύο πύργοι ψηλά στο δρόμο που οδηγεί στο μοναστήρι γνωστοί ως «πύργοι του Κραϊσκάκη». Η μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και γιορτάζει στις 23 Αυγούστου. Προσελκύει πολλούς προσκυνητές, ιδίως από την περιοχή της Στερεάς Ελλάδας. Απέναντι από τη μονή, πάνω σε βράχο, είναι χτισμένο το εκκλησάκι των Αγίων Πάντων που χρονολογείται από τον 16ο αιώνα.

Στο χωριό του Προυσού, πέτρινα σπίτια μέσα σε κήπους είναι σκαρφαλωμένα στις πλαγιές. Η μικρή πλατεία στην άκρη του βράχου σκεπασμένη με πλατάνια προσφέρεται για ξεκούραση. Τριγύρω υπάρχουν μαγαζιά με είδη λαϊκής τέχνης. Σε κτίριο στην πλατεία του χωριού  στεγάζεται η Αγαθίδειος βιβλιοθήκη (συλλογή του Αναστάσιου Αγαθίδη (1794- 1881) στην οποία περιλαμβάνονται σπάνιες εκδόσεις Λειψίας και Βερολίνου – γκραβούρες και έγγραφα).

Το παράδειγμα του Α. Αγαθίδη ο οποίος με τη διαθήκη του κληροδότησε στη γενέτειρά του την περιουσία του για την ανέγερση σχολείου και την οικονομική στήριξη σπουδαστών και δασκάλων, θέλησε να ακολουθήσει και ο Χριστόφορος Κατσάμπας,  ιδρύοντας στο χωριό το Κατσάμπειο γυμνάσιο και οικοτροφείο. Μέχρι τη δεκαετία του 1990 για πολλά παιδιά της Ευρυτανίας ήταν  ο πρώτος  σημαντικός σταθμός για να ξεφύγουν από την απομόνωση της επαρχίας και να προχωρήσουν τις σπουδές τους σε ανώτερες σχολές. Η σημερινή εικόνα είναι απογοητευτική καθώς όταν το Κατσάμπειο έπαψε να λειτουργεί επικράτησε η εγκατάλειψη.

Ο δρόμος μετά τον Προυσό οδηγεί προς Θέρμο, ή προς Τόρνο. Αν ακολουθήσουμε τη διαδρομή προς Τόρνο συναντάτε στα δεξιά μας το μονοπάτι για τη Μαύρη Σπηλιά.

• Τόρνος

Το χωριό το συναντάτε μετά τον Προυσό  Χωμένο μέσα στα έλατα, είναι γνωστό για τα πολλά σηματοδοτημένα μονοπάτια που μπορείτε να ακολουθήσετε για  να απολαύσετε την ευρυτανική φύση. Υπάρχουν επτά σηματοδοτημένες διαδρομές (μεταξύ των οποίων και το μικρό Πανταβρέχει) τις οποίες μπορείτε να βρείτε στο site http://www.tornos.gr. Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται η Αγία Τριάδα  που χρονολογείται από το 1860. Δίπλα βρίσκεται το Λαογραφικό Μουσείο  που στεγάζεται στο παλιό σχολείο του χωριού καθώς και το πολιτιστικό κέντρο καφέ (την τελευταία φορά που επισκεφθήκαμε το χωριό το κλειδί βρισκόταν στη διάθεση των επισκεπτών οι οποίοι έφτιαχναν μόνοι τους τον καφέ, κατόπιν είχαν την υποχρέωση να πλύνουν και να τακτοποιήσουν τα σκεύη που χρησιμοποίησαν και να αφήσουν ένα τίμημα για τον καφέ).  Στο χωριό υπάρχει μια δραστήρια ομάδα ανθρώπων που αγαπούν και φροντίζουν τον τόπο τους με εθελοντική  δραστηριότητα (καθαρισμούς και σηματοδότηση μονοπατιών, επισκευαστικές εργασίες κλπ.)

Μετά τον Τόρνο συναντάμε τα χωριά Καστανιά, Καστανούλα και Πρόδρομο (μετά την Καστανιά χωματόδρομος). Μια ιστορική τοποθεσία κοντά στην Καστανιά, είναι η περιοχή της «Αποκλείστρας» οχυρή θέση με μεγάλη έκταση μεταξύ των βουνών, με τρεχούμενα νερά, στην οποία κατέφυγαν την περίοδο της επανάστασης κυνηγημένοι κάτοικοι της Στερεάς Ελλάδας.