Συλλογική οργάνωση και δράση των Μικροχωριτών

Οι φιλοπρόοδοι Μικροχωρίτες από νωρίς κατάλαβαν τα ευεργετικά στοιχεία της συλλογικής δράσης. Η πρώτη προσπάθεια έγινε από τους Μικροχωρίτες της Κωνσταντινουπόλεως, που ένωσαν τις δυνάμεις για να βοηθήσουν τη γενέτειρά τους. Έτσι το 1885 ιδρύεται στην Πόλη ο πρώτος Σύλλογος Μικροχωριτών με την επωνυμία:

Αδελφότης των εν Κωνσταντινουπόλει Μικροχωριτών η «Μεταμόρφωσις του Σωτήρος».

Σκοπός του συλλόγου αυτού, όπως έγραφε το πρώτο του καταστατικό, ήταν «η ανύψωση του πολιτιστικού και βιοτικού επιπέδου της Κοινότητας Μικρού Χωριού Ευρυτανίας και η ανακούφιση των κατοίκων της από τις αντιξοότητες της ορεινής ζωής τους». Ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη της Αδελφότητας στην Πόλη ξεχωρίζουν ο Ιωάννης Σιδέρης, που διετέλεσε πρώτος αλλά και για πολλά χρόνια πρόεδρός της, οι αδελφοί Σπυρίδων και Ξενοφών Σιδερίδης, οι οποίοι υπήρξαν, όχι μόνο στυλοβάτες της Αδελφότητας και των Ευρυτάνων της Πόλης, αλλά και ολόκληρου του ελληνισμού. Ο μεν Σπυρίδων Σιδερίδης υπήρξε Μεγάλος Ευεργέτης του Εθνικού στόλου της Ελλάδος και των ελληνικών ευαγών ιδρυμάτων της Πόλης, ενώ ο δε αδελφός του, Ξενοφών, υπήρξε διακεκριμένος βυζαντινολόγος και αντεπιστέλλων μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, στην οποία δώρισε τη βιβλιοθήκη του, από χιλιάδες τόμους και σπάνιους χειρόγραφους κώδικες, που βρήκαν τη θέση τους σε ξεχωριστή αίθουσα της Ακαδημίας που έφερε το όνομά του.

Η Αδελφότητα της Πόλης βοήθησε το χωριό με πολλούς τρόπους, όπως με την ανέγερση του πρώτου σχολείου, της πρώτης κεντρικής εκκλησιάς, του πρώτου ξενώνα, το «χάνι» όπως το ’λεγαν, το στρώσιμο δρόμων με καλντερίμι, το φωτισμό κεντρικών δρόμων με φανούς πετρελαίου και άλλα.

Στην Κωνσταντινούπολη η Αδελφότητα Μικροχωριτών έζησε και έδρασε μέσα στις μεγάλες στιγμές του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Γεύτηκε όμως και τις πικρές και οδυνηρές συνέπειες των τραγικών στιγμών που ακολούθησαν. Με τον ξεριζωμό του 1922 είδε τα γραφεία της να πυρπολούνται, τα αρχεία της να καίγονται, τα μέλη της να σκορπίζουν και τελικά να διακόπτεται η δράση της. Πρόλαβαν όμως να καταθέσουν όσα χρήματα είχαν σε τραπεζικό λογαριασμό υπέρ της εκκλησιαστικής επιτροπής του Μικρού Χωριού για να χτιστεί η νέα εκκλησιά της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο χωριό, για την οποία προορίζονταν και τα χρήματα που είχαν αρχίσει να συγκεντρώνουν.

Κτηματικός Σύλλογος Μικρού Χωριού

Το 1922 ιδρύεται στο Μικρό Χωριό ο Κτηματικός Σύλλογος Μικρού Χωριού. Σκοποί του Συλλόγου ήσαν «η σύσταση κτηματολογίου, ο διορισμός ικανών και καταλλήλων προσώπων δια την κανονικήν και απρόσκοπτον διανομήν των αρδευτικών υδάτων, ο διορισμός καταλλήλων προσώπων ως αγροφυλάκων δια την φύλαξιν των κτημάτων της Κοινοτικής Περιφερείας, η μέριμνα δια την έγκαιρον διάνοιξιν και επιδιόρθωσιν των αρδευτικών αυλάκων, ο καθορισμός του χρόνου τρυγητού και η μετ’ αυτόν ελευθέρα είσοδος των ζώων εις τα κτήματα προς βοσκήν».

Φιλοπρόοδος Εταιρεία Νεολαίας Μικρού Χωριού

Η Φιλοπρόοδος Εταιρεία Νεολαίας Μικρού Χωριού ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1928 από Μικροχωρίτες που είχαν μεταναστεύσει εκεί και με πρωτοβουλία των Δημητρίου Κοκκάλα, Ιωάννη Μανίκα και Δημητρίου Πασπάλη. Στο ενεργητικό της εταιρείας ανήκει η ίδρυση της Βιβλιοθήκης του Χωριού (1930), που λειτουργούσε και ως δανειστική. Η κίνηση αυτή ήταν πρωτοπόρα, όχι μόνο για το χωριό αλλά και για ολόκληρη την περιοχή. Επίσης, η Εταιρεία ίδρυσε στο χωριό προμηθευτικό συνεταιρισμό, απ’ όπου οι κάτοικοι μπορούσαν να προμηθεύονται αγαθά που δύσκολα βρίσκονταν στην περιοχή την εποχή εκείνη.

Σύλλογος των Μικροχωριτών Αμερικής «ο Φοίνιξ».

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ 1958

 Στην Αμερική, όπου είχαν μεταναστεύσει δυο γενεές Μικροχωριτών, το 1943 ιδρύθηκε ο Σύλλογος των Μικροχωριτών «ο Φοίνιξ». Αναδύθηκε μέσα από τον πόνο των ξενιτεμένων Μικροχωριτών για τις απανωτές καταστροφές, που ο πόλεμος του 1941-44 είχε προξενήσει στο αγαπημένο τους χωριό. Ο Σύλλογος εργάστηκε εντατικά για την αποστολή κάθε είδους βοήθειας προς τους κατατρεγμένους συγγενείς και συγχωριανούς. Παράλληλα συγκέντρωσε χρήματα για κοινωφελή έργα στο χωριό. Σ’ αυτούς οφείλεται η ανέγερση του ξενοδοχείου στην πλατεία του χωριού. Για τη όλη δράση του, το 1958, τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με Τιμητικό Δίπλωμα μετά Βασιλικού ευσήμου Β΄ τάξεως «δια την υφ υμών παρασχεθείσαν σημαντικήν δωρεάν δια την εκτέλεσιν κοινωφελών έργων εις την ιδιαιτέραν σας πατρίδα».

Σωματείο των εν Αθήναις Πειραιεί και Προαστείοις Μικροχωριτών                                    «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος». 

Το 1955 οι Μικροχωρίτες της περιοχής Αθηνών και Πειραιώς ιδρύουν το Σωματείο των εν Αθήναις Πειραιεί και Προαστείοις Μικροχωριτών «Η Μεταμόρφωσις του Σωτήρος». Σκοπός του ήταν να βοηθήσει, με κάθε δυνατό τρόπο, στην ανασυγκρότηση του χωριού μετά τις καταστροφές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στην προώθηση της σύσφιξης των δεσμών ανάμεσα στους απανταχού μετανάστες Μικροχωρίτες. Το 1969 το Σωματείο των Μικροχωριτών, με τροποποίηση του καταστατικού περιλαμβάνει στους κόλπους του όλους τους όπου γης Μικροχωρίτες και ονομάζεται Αδελφότης Μικροχωριτών «Η Μεταμόρφωσις τους Σωτήρος»:

Αδελφότητα Μικροχωριτών «Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος».

ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ 1986

Σκοπός της Αδελφότητας Μικροχωριτών ήταν να συνεχιστούν οι προσπάθειες ανάπτυξης του χωριού, να τονωθεί η τοπική οικονομία με τουριστική προβολή του χωριού, να ενισχυθούν οι δεσμοί ανάμεσα στους απανταχού Μικροχωρίτες και να ληφθεί μέριμνα διάσωσης και διάδοσης της ιστορικής και λαογραφικής ταυτότητας του χωριού.

Έτσι, στα χρόνια που ακολούθησαν, η Αδελφότητα σε συνεργασία με το Κοινοτικό Συμβούλιο του Χωριού, πρωτοστάτησε σε έργα κοινοτικής ανάπτυξης, όπως διάνοιξη δρόμων, αυλακιών, επισκευή του σχολείου και της κεντρικής εκκλησιάς, κτίσιμο νέου ξενοδοχείου, δίκτυα ηλεκτρισμού και ύδρευσης, επανίδρυση της δανειστικής βιβλιοθήκης και πολλά άλλα. Στο τέλος της δεκαετίας του ΄50, το Μικρό Χωριό καθιερώνεται ως ορεινό τουριστικό θέρετρο και το τμήμα τουριστικών πληροφοριών του Βασιλικού Εθνικού Ιδρύματος κυκλοφορεί την πρώτη τουριστική αφίσα του χωριού.

Στυλοβάτες του Συλλόγου υπήρξαν όλοι οι Μικροχωρίτες μέλη της, με πρώτους εκείνους που είχαν μεταναστεύσει στην Αμερική ή σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, αλλά και η Καπνοβιομηχανία Γ.Α. Κεράνης, με τους Μικροχωρίτες κύριους μετόχους της, Ευγενία και Σοφοκλή Φλέγγα και Νικόλαο Α. Κεράνη.

Αν ο ρόλος της Αδελφότητας στην ανοδική πορεία του χωριού ήταν καθοριστικός, υπήρξε πράγματι καταλυτικός μετά την κατολίσθηση μεγάλου μέρους του χωριού, το Γενάρη του 1963, που είχε τότε συγκλονίσει το πανελλήνιο. Στις δύσκολες αυτές στιγμές η Αδελφότητα Μικροχωριτών τίθεται επικεφαλής των πολλών και συνεχών προσπαθειών, όχι μόνο για την ανακούφιση των πληγέντων συγχωριανών, αλλά κυρίως για την επαναστέγασή τους. Έτσι, πολύ συνοπτικά, οργάνωσε πανελλήνιο έρανο, πέτυχε κρατικές χρηματοδοτήσεις, εξασφάλισε την απαραίτητη τεχνική και υλική στήριξη και κατάφερε, σε χρόνο ρεκόρ θα λέγαμε, ένα μόλις χρόνο μετά την κατολίσθηση, δηλαδή τον Φεβρουάριο του 1964, να μπαίνει ο θεμέλιος λίθος και να αρχίζει η ανοικοδόμηση του νέου χωριού.

Οι προσπάθειες αυτές συνεχίσθηκαν για αρκετά χρόνια, με σθεναρές και συνεχείς παρεμβάσεις στους δημόσιους φορείς, έτσι ώστε το νέο χωριό γρήγορα να αποκτήσει την εκκλησία του, το σχολείο, κοινοτικό γραφείο, υδραγωγείο, πλατεία, ξενοδοχείο και τελικά να γίνει ένα όμορφο χωριό μέσα στην αμόλυντη βουνίσια φύση, που συνδυάζει αρμονικά τα πετρόκτιστα παραδοσιακά σπίτια με την σύγχρονη ορεινή ρυμοτομία.

Με την ολοκλήρωση του μεγάλου αυτού στόχου, η Αδελφότητα, με πρόεδρο τον καθ. Κλεομένη Κουτσούκη, ξεκίνησε την εκπλήρωση ενός άλλου χρέους: Τη συντήρηση των βασικών κτιρίων του Παλιού Χωριού, που σώθηκαν από την κατολίσθηση, όπως ήταν ο Ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, το ιστορικό καμπαναριό, το ξενοδοχείο και άλλα.

Παράλληλα, μέλημά της ήταν η διαφύλαξη και διάδοση της ιστορίας και των παραδόσεων του χωριού. Έτσι, το 1970 επισκευάζει το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου και αρχίζει να συγκεντρώνει και να εκθέτει λαογραφικό και άλλο μουσειακό υλικό.

Για να τονώσει τους δεσμούς ανάμεσα στους απανταχού Μικροχωρίτες ξεκινάει την έκδοση ενημερωτικού δελτίου, το οποίο αργότερα παίρνει τη μορφή περιοδικού με τίτλο: «Μικροχωρίτικα Γράμματα», που συνεχίζει να εκδίδεται.

Θέλοντας να εκπληρώσει ένα εθνικό χρέος, ανεγείρει το Μνημείο της Εθνικής Αντίστασης στη μνήμη των δεκατριών εθνομαρτύρων συμπατριωτών μας, από το Μεγάλο και Μικρό Χωριό, που μετά από βασανιστήρια εκτελέσθηκαν από τα ιταλικά στρατεύματα κατοχής στο Μικρό Χωριό την παραμονή των Χριστουγέννων του 1942. Στη μνήμη τους εκδίδει τον αναμνηστικό τόμο: «Μνήμη και Χρέος», το επετειακό έντυπο: «Εθνική Αντίσταση στην Ευρυτανία: Η μάχη του Μικρού Χωριού» και κυκλοφορεί ένα αναμνηστικό μετάλλιο.

Η Αδελφότητα δεν θα μπορούσε να ξεχάσει και τους 13 συγχωριανούς μας, που υπήρξαν θύματα της κατολίσθησης, της ανέλπιστης εκείνης οργής της φύσης. Ανεγείρει μνημείο και οργανώνει σχετικές εκδηλώσεις στη μνήμη τους. Δεν ξεχνά ούτε τους ξενιτεμένους Μικροχωρίτες. Για να συμβάλει στη γνώση της ιστορίας τους στην ξενιτιά επανεκδίδει το «Λεύκωμα της εν Κωνσταντινουπόλει Αδελφότητας των Ευρυτάνων».

Η Ακαδημία Αθηνών, στην πανηγυρική της συνεδρία της 30ής Δεκεμβρίου 1986, ήλθε να επιβραβεύσει το εθελοντικό έργο της Αδελφότητας Μικροχωριτών και να την τιμήσει για την: «μακρόχρονη και ποικιλότροπη δράση της προς ανύψωση του πολιτιστικού και βιοτικού επιπέδου της Κοινότητας Μικρού Χωριού Ευρυτανίας». Το βραβείο αυτό αποτελούσε τιμή για όλους τους Μικροχωρίτες, γιατί όλοι, ο καθένας με το δικό του τρόπο και από το δικό του χώρο, στάθηκε στο πλευρό της Αδελφότητας και στήριξε ουσιαστικά το έργο της για την ανάπτυξη, πρόοδο και προβολή του χωριού.

Τα τελευταία χρόνια η Αδελφότητα Μικροχωριτών επιδόθηκε στην ανακαίνιση και αναδιοργάνωση του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου του χωριού. Έναν καλαίσθητο χώρο που φυλάσσει και προβάλλει όλα τα ιστορικά τεκμήρια του Μικρού Χωριού και τιμά όλους τους προγόνους, που μόχθησαν για τον τόπο και αγωνίστηκαν για τη δημοκρατία και την ελευθερία της πατρίδας. Τα εγκαίνια του Μουσείου του Μικρού Χωριού έγιναν στις 17 Ιουλίου 2011.