Ιστορία του Μικρού Χωριού

Ευρήματα μιας μικρής αρχαιολογικής έρευνας στην περιοχή του Αγίου Σώστη αποκάλυψαν τμήματα οχύρωσης η οποία χρονολογήθηκε στο τέλος του 3ου π.Χ. αιώνα. Την ύπαρξη οικισμού μεταξύ 3ου και 1ου π.Χ. αι μαρτυρούν θραύσματα και όστρακα που βρέθηκαν στην ίδια περιοχή.

Οι γραπτές μαρτυρίες αναφέρουν την ύπαρξη του Μικρού Χωριού πριν από τον 14ο αιώνα, με το όνομα «Τζίρο».Βρισκόταν στους πρόποδες του βουνού που έως και σήμερα λέγεται «Τζίρη». Τον 17ο αιώνα πέρασε από το χωριό ο Γάλλος περιηγητής Μπουϊσόν ο οποίος αναφέρει αρκετές λεπτομέρειες για τη ζωή των Μικροχωριτών. Το 1818 ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλ, αναφέρει στις περιγραφές του το Μικρό Χωριό το οποίο κατατάσσει στα «Πολιτοχώρια» στα χωριά δηλαδή που πολλοί από τους κατοίκους του ξενιτεύονταν στην Κωνσταντινούπολη για να «καζαντίσουν». Αρκετοί από τους Μικροχωρίτες που δούλεψαν και δημιούργησαν περιουσίες στην Κωνσταντινούπολη, γύρισαν στο χωριό και έχτισαν πετρόχτιστα αρχοντικά, με ανώγια και κατώγια, καμάρες και αυλές. Τα περισσότερα από αυτά βρίσκονταν στο τμήμα του χωριού που κατολίσθησε το 1963.

Οι Μικροχωρίτες συμμετείχαν στους αγώνες της επανάστασης του 1821 και αρκετοί από αυτούς πήραν μέρος στη μάχη του Κεφαλόβρυσου (1823) υπό τον Μάρκο Μπότσαρη. Σύμφωνα με την παράδοση ο Μάρκος Μπότσαρης μετά τη μάχη στην οποία τραυματίστηκε θανάσιμα, ξεψύχησε στο Μικρό Χωριό κοντά στη «Βρωμόβρυση», που βρίσκεται στο δρόμο προς τον ΄Αγιο Σώστη και τώρα έχει το όνομα του.

Αρκετοί Μικροχωρίτες έλαβαν μέρος στους βαλκανικούς πολέμους και στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Μερικοί από αυτούς έγραψαν ημερολόγια και αναμνήσεις τα οποία μπορεί κανείς να βρει τυπωμένα στο Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο του χωριού.

Στην κατοχή το χωριό βρέθηκε στο επίκεντρο της Εθνικής Αντίστασης και το πλήρωσε ακριβά. Κάηκε τρεις φορές από τους κατακτητές Ιταλούς και Γερμανούς. Μετά τη γνωστή μάχη του Μικρού Χωριού (18 Δεκεμβρίου 1942) οι Ιταλοί συνέλαβαν ομήρους από το Μικρό και το Μεγάλο Χωριό. Στις 24 Δεκεμβρίου 1942 εκτέλεσαν 13 ομήρους, δύο έκαψαν ζωντανούς σε σπίτι στο Μικρό Χωριό, (τον ιερέα Δημ. Βαστάκη και τον ενωμοτάρχη Χαρ. Κατσίμπα) έντεκα εκτέλεσαν στην περιοχή Λόγγοβες όπου σήμερα υπάρχει μνημείο. Πρόκειται για τους (Χρ. Φλέγγα και Νικ. Κυρίτση από το Μικρό Χωριό και τους Χ. Μέρμηγκα, Ι. Καρυοφύλλη, Κ. Αραπογιάννη, Δ. Δασκαλάκη, Δ. Ματζούτα, Ι. Μεσίρη, Θ. Οικονόμου, Β. Παλιούρα, και Α. Σιταρά από το Μεγάλο Χωριό). Το 1943 στο χωριό λειτούργησε για ένα διάστημα και το Τυπογραφείο της Αντίστασης όπου τυπώθηκαν πολλά έντυπα και οι εφημερίδες «Ρούμελη», «Ρουμελιώτισσα» ενώ γινόταν και η ανατύπωση του «Ριζοσπάστη». Με την απελευθέρωση δεν τελείωσαν οι δύσκολες ημέρες, αντίθετα λόγω του εμφυλίου που ακολούθησε (1946 – 1949) δόθηκε το τελικό πλήγμα στο χωριό το οποίο ερήμωσε.

Οι κάτοικοι άρχισαν να επιστρέφουν μετά το 1950 , οπότε στο χωριό ξεκίνησε η ανοικοδόμηση που περιλάμβανε αποκατάσταση των καταστροφών και δημιουργία νέων υποδομών. Η πορεία αυτή όμως ανακόπηκε από την κατολίσθηση στις 13 Ιανουαρίου του 1963. Εκείνη την ημέρα χάθηκε το μεγαλύτερο μέρος του χωριού καθώς ένα μεγάλο κομμάτι από το βουνό «Κρι» καταπλάκωσε τα σπίτια του. Στην κατολίσθηση χάθηκαν 13 Μικροχωρίτες.

Η καταστροφή αυτή πείσμωσε τους Μικροχωρίτες που κινήθηκαν άμεσα με στόχο την ανοικοδόμηση νέου χωριού. Ως αποτέλεσμα των ενεργειών τους, το Φεβρουάριο του 1964 μπήκαν τα θεμέλια του Νέου Μικρού Χωριού το οποίο σχεδιάστηκε από το Τεχνικό Γραφείο Δοξιάδη.

Τώρα το χωριό ανήκει στο δήμο Καρπενησίου και μαζί με τα άλλα χωριά της ποταμιάς αποτελούν ένα από τα ωραιότερα τουριστικά θέρετρα της ορεινής Ελλάδας. Προσφέρεται για χειμερινό και καλοκαιρινό τουρισμό, δίνοντας πλήθος επιλογών στους επισκέπτες που αγαπούν τη φύση.

Πηγές
Τα στοιχεία για τη μικρή ιστορική αναδρομή αντλήθηκαν από το βιβλίο: «Το Μικρό Χωριό Ευρυτανίας, Περιήγηση στο χώρο και το χρόνο» της κας Αιμιλίας Παπαδημητρίου – Κουτσούκη). Περισσότερα στοιχεία για την ιστορία και τις παραδόσεις του τόπου περιλαμβάνονται στο βιβλίο του Κλεομένη Σπ. Κουτσούκη «Το μικρό χωριό ευρυτανίας» (Αθήνα 1969), που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου.

Στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο που στεγάζεται στο σχολείο του παλιού Μικρού Χωριού, μπορείτε να δείτε αντικείμενα, φωτογραφίες και γραπτές μαρτυρίες για την ιστορία του τόπου και των ανθρώπων που έζησαν εδώ.